ديپلماسي انرژي روسیه در قراردادهای دوجانبه با کشورهای اروپایی

روسيه از ذخاير انواع حامل هاي انرژي برخوردار است، به طوري كه بيش از 13 درصد ذخاير نفت جهان و بيش از 33 درصد ذخاير گاز جهان در روسيه قرار دارد كه مجموع آن يک چهارم منابع نفت و گاز جهان را شامل مي شود. توانايي و ظرفيت توليد و صادرات روسيه براي انواع حامل هاي انرژي نيز واقعاً چشمگير است، اين كشور قادر است بيش از 153 ميليارد متر مكعب گاز طبيعي؛ بيش از 383 ميليون تن نفت؛ و بيش از 83 ميليون تن معادل نفت زغال سنگ صادر كند.

 در حال حاضر 90 درصد رشد جهاني مصرف انرژي در بخش نفت و گاز است. استراتژي تأسيس خطوط لوله متعدد با هدف گسترش و تنوع بخشي به كانال هاي تأمين گاز طبيعي مورد نياز اروپا از سال2007 به اين سو با جديت كامل از سوي روسيه دنبال شده و حاصل آن شبكه اي از خطوط لوله است كه گاز روسيه را به بيش از 20 كشور جهان از جمله 18 كشور اروپايي صادر مي كند. روسيه در رابطه با اروپا در زمينه انرژي از مزيت مطلق برخوردار است و اروپا از اين حيث به شدت به روسيه وابسته است. اروپا در حال حاضر حدود 50 درصد از انرژي مورد نياز خود را از طريق واردات تأمين مي كند. چنانچه اين وضعيت با شرايط كنوني تداوم يابد و تحولات اساسي در زمينه منابع جديد انرژي در اروپا صورت نپذيرد،  پيش بيني مي شود كه ميزان وابستگي اروپا به واردات انرژي در سال 2030 از50 درصد به 75 درصد افزايش يابد. روسيه از طريق شركت هاي دولتي خود مانند گازپروم كه در زمينه انرژي فعال هستند، مي كوشد سهام بيشتري در بازار انرژي اروپا به دست آورد و از راه سازوكار هاي دروني بازار موقعيت خود را تثبيت كند.

از زمان ریاست جمهوری پوتین به ویژه در دوره دوم همواره از انرژی برای تامین نیازهای سیاسی، اقتصادی، امنیتی استفاده شده است و انرژی عاملی بوده تا اروپا و ناتو سیاست هاي معقولانه اي در قبال روسیه اتخاذ کنند و موجب پدید آمدن قدرت چانه زنی برای روسیه در قبال اتحادیه اروپا شده است. مسکو قصد دارد با بهره گیري از راهبرد مناسب در حوزه انـرژي در رقابـت بـا بـازیگران بین المللی مانند ایالات متحده، چین و هند به جایگاهی برابر در گفتگوهـا و مناسـبات سیاسـی، اقتصادي و امنیتی دست یابد؛ به نحوي که با آن مانند یک شریک برابر رفتـار شـود.

روسـیه همچنین از راهبرد انرژي خود براي دفاع از حاکمیت و افزایش نفوذ خود خصوصاً در کـشورهاي باقیمانده از اتحاد جماهیر شوروي بهره می جوید. از سوي دیگر ، هـدف اولیـه سیاسـت انـرژي روسیه در عرصه اقتصادي، تقویت حضور این کشور در بازار پر رونق انرژی اروپا است. یکی از ابزارهاي اصلی سیاست انرژي روسیه در اروپا ، شـرکت گـازپروم و انحصار گاز توسط این شرکت است که صدور گاز به اروپا و کشورهاي مستقل مشترك المنـافع را بر عهده دارد . 60 درصد درآمد گازپروم حاصل از فروش گاز به بازارهای اروپایی اسـت و 20 درصد درآمد آن نیز به تأمین بودجه دولت اختصاص می یابد.  با ایـن توصیف، بازارهای دولتهای عضو اتحادیه اروپایی منبع اصلی درآمد روسیه به شمار می روند و از این رو ، کرملین درصدد تقویت توسعه گازپروم در بازارهای اروپا است و تحقق این هدف را با ابزارهای مختلف دنبال می نماید.

روسيه در تلاش براي محدود كردن تقاضاي نفت و گاز طبيعي به خود با امضاي قراردادهاي طولاني مدت دوجانبه و چندجانبه با كشورهاي اروپايي است. مسكو برقراري ارتباط با دولت هاي عضو اتحاديه اروپایی را به صورت جداگانه ترجيح مي دهد نه گروهي، زيرا با اين كار مي تواند قيمتهاي متفاوتي به مشتريان خود عرضه و قيمت انرژي با هر كشور را با توجه به توان پرداخت آن كشور تعيين كند.

روسيه با اين قراردادها سعي داشته است تلاشهاي اروپا را براي شكست انحصار اين كشور در عرضه گاز به اروپا از طريق احداث خطوط لوله جديد از جمله خط لوله نابوكو خنثي كند. همچنين روسيه سعي دارد وابستگي اروپا را به نفت و گاز خود افزايش و وابستگي خود را به كشورهاي ترانزيت كننده كاهش دهد. در اين راستا شركت دولتي روسيه، گازپروم، قراردادهاي طولاني مدت عرضه، ساخت خطوط لوله، پروژه هاي مشترك نيروگاهي، بازاريابي و... را بسته است. تا پيش از امضاي اين قراردادها، روسيه تنها با تعدادي از كشورهاي اروپاي شرقي و مركزي قراردادهايي را امضا كرده بود. از مهم ترين اين قراردادها مي توان به قرارداد آلمان و روسيه براي ساخت خط لوله گاز اروپاي شمالي، قرارداد اتريش و روسيه براي تحويل گاز به اتريش يا قرارداد ايتاليا و روسيه براي ساخت خط لوله جريان جنوب اشاره كرد.