آیا گاز طبیعی، می تواند منجی اقتصاد نفتی ایران در پسابرجام شود!؟

به گزارش نفت ما ،پس از دستیابی به برجام و اجرای ان و آغاز روند لغو تحریمها، ایران به دنبال کسب سهم شایسته و بایسته خود از بازار جهانی انرژی است. در این راستا، مذاکرات متعددی با غولهای نفتی و گازی جهان برای افزایش تولید و حمل و نقل آن، ایجاد خطوط لوله، تاسیسات ال ان جی و تانکرها انجام شده است. تنها مانع این مسیر، کاهش قیمت نفت و گاز طبیعی می باشد. با توجه به عدم برخورداری ایران از سهم مناسب در بازار جهانی انرژی، مسائل فنی و حقوقی صنعت نفت و گاز، صرفا با افزایش تولید گاز حل نمی شود. مهمترین متغیر بازار گاز، افزایش عرضه بیش از تقاضای کنونی است که منجر به رشد کند اقتصاد جهانی شده و کاهش تقاضای جهانی گاز را به همراه داشته است. این امر نتیجه بحرانهای مالی سالهای 2007،2008 و 2009 است که در نتیجه آن تقاضای جهانی انرژی به میزان پیش بینی شده، افزایش نیافت. همچنین فناوریهای پیشرفته در زمینه انرژیهای جایگزین موجب کاهش اتکا به سوختهای فسیلی و در نتیجه کاهش تقاضا شده است. در این میان با توجه به پیشی گرفتن عرضه از تقاضا، رقابت ایران با اعضای مجمع کشورهای صادر کننده گاز همچون روسیه، قطر، و ترکمنستان افزایش یافته است با این تفاوت که ایران با توجه به تحریمها (که مانع از دستیابی به سرمایه گذاری و فناوری خارجی شده) نتوانسته پتانسیل خود را به عنوان یک تولید کننده و صادرکننده گاز به صورت بالفعل دربیاورد که مانعی مهم در جذب مشتریان گازی بوده است. ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان، در حوزه تولید ال ان جی با رقبای قدری همچون قطر و آمریکا مواجه است. قطر 30 درصد بازار جهانی ال ان جی را در اختیار دارد. آمریکا نیز به دنبال تسخیر بازارهای شرق آسیا و اروپاست. ایران به غیر از صادرکنندگان و تولیدکنندگان ال ان جی،با مانع دیگری به نام کشورهای واسطه و دلال فروش ال ان جی یعنی اسپانیا و آمریکا مواجه است. افزایش روند واسطه گری این گونه کشورها منجر به کاهش بیشتر قیمت گاز شده است. مهمتر از همه مباحث فوق، ژئوپلیتیک و امنیت انرژی است که هم باعث نگرانی تولید کنندگان و هم صادرکنندگان گاز طبیعی شده است. در این میان بحران در روابط روسیه و اوکراین و بحران روسیه و ترکیه، باعث هل دادن اتحادیه اروپایی به سمت متنوع تر و باثبات تر ساختن منابع تامین انرژی کرده است. شرایط ژئوپلیتیک کنونی گاز، برای ایران هم فرصت است و هم چالش. از بعد فرصت، شرکتهای چینی نیز می توانند با تامین مالی در توسعه پروژه های انرژی ایران به ویژه گاز در زمننه های پشتیبانی از خطوط لوله جدید، ساخت تاسیسات ال ان جی از جمله زیرساخت های ذخیره سازی و پایانه ها سهیم باشند. همچنین ج.ا.ا می تواند گاز نسبتا ارزان خود را به کشورهای همسایه از جمله عراق، و کشورهای عربی پیرامون خلیج فارس بفروشد. ایران می تواند قراردادهای جدید انتقال گاز و سواپ آن با جمهوری آذربایجان، روسیه و ترکمنستان ببندد و یا مسیر ترانزیتی را از طریق ترکیه، گرجستان و اوکراین، تنوع ببخشد. همچنین در قالب سواپ و صادرات مجدد می تواند گاز همسایگان شمالی را تبدیل به ال ان جی کرده و به مشتریان اروپایی یا به مشتریان جنوب و شرق آسیا بفروشد. از بعد چالش نیز تنش ایران با برخی کشورهای عربی منطقه ممکن است تاثیرات منفی بر طرح تبادل گاز با همسایگان عرب خلیج فارس به غیر از عمان بگذارد و امکان استفاده از تاسیسات مایع سازی گاز طبیعی را کاهش بدهد. ج. ا.ا. در دوران پسابرجام فرصتهای متعدی برای تثبیت سهم شایسته و بایسته خود در بازار جهانی انرژی دارد. به عنوان نمونه، با توجه به کم بودن نسبی هزینه های تولید گاز در کشور، می تواند استراتژی فروش و فیمت گذاری کارامد نوینی برای دستیابی به بازارهای جدید طراحی کند. در هیمن حال، کاهش مصرف داخلی نیز باید پیگیری شود. در نتیجه گاز صرفه جویی شده به اضافه تولیدات پارس جنوبی می تواند به عنوان خوراک پتروشیمی مورد استفاده قرار گرفته یا تبدیل به ال ان جی و جی تی ال و به تبع در تولید فراوده های باارزش تری همچون بنزین، دیزل و متانول استفاده شوند. همچنین از گاز مایع اضافی می توان در نیروگاههای برق گازی استفاده کرد و این برق را به کشورهای همسایه صادرات کرد. این امر می تواند موقعیت ژئواکونومیک ایران را تقویت کند. مورد دیگر ازسرگیری صادرات میعانات گازی است که در شرایط تحریم امکان فروش آن نبود و از سرمایه گذاری در این زمینه نباید غافل بود. در مجموع، چالشهای فوق الذکر سبب نمی شود که ایران نتواند از فرصت حضور و سهم بیشتر خود در بازارهای جهانی گاز طبیعی در پسابرجام استفاده کند. فاتیما رضایی/نفت ما