کتاب "42 روز با دكتر مصدق" مشتمل بر خاطرات و یادداشت های کوتاهی است که نويسنده از سفر رهبر ملي شدن نفت و هیات همراه ثبت كرده و در نوع خود جالب و براي محققان و پژوهشگران تاريخ معاصر قابل استفاده است.
۰
تاریخ انتشارشنبه ۴ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۱:۰۲
کد مطلب : ۱۱۶۳۳۰
نگاهي به کتاب "42 روز با دکتر مصدق"
احمد كعبي فلاحيه
كتاب "42 روز با دكتر مصدق" را فضل الله نورالدین کیا، ديپلمات پيشين و یکی از اعضای هیات ایرانیِ همراه دكتر مصدق در سفر به سازمان ملل، به نگارش درآورده است. نويسنده كه در آن زمان (سال 1330) سمت نمایندگی ایران در سازمان ملل را بر عهده داشته، در اين كتاب با استفاده از يادداشت ها و خاطرات خود، وقايع آن دوره را مرور و به شرح حواشي مذاكراتي مي پردازد كه طي نزديك به يك ماه و نيم اقامت دكتر مصدق در آمريكا، به طول انجاميد.
سفر دکتر مصدق در مهرماه 1330 (برابر با اکتبر 1951 میلادی) به سازمان ملل در نیویورک و مذاکرات نسبتا طولانی او در مورد مسایل نفت با مقامات آمریکایی، موضوع اصلي كتاب "42 روز با دكتر مصدق" را تشكيل مي دهد. آمريكايي ها در آن زمان، عملا به عنوان «رابط» ايران با انگلیسی ها عمل می کردند.
حضور مقتدرانه مصدق در شورای امنیت سازمان ملل متحد و سخنرانی هایی او در مقام پاسخگویی به شکایات حقوقی انگلیس، كشوري که مدعی بودند ایران به صورت یک طرفه قرارداد شرکت سابق نفت را ملغا کرده و حاضر به پرداخت غرامت نیست، جای کوچک ترین شبهه و تردیدی در پایمردی مصدق برای استیفای حقوق ملت ایران، باقی نگذاشت.
در كتاب مي خوانيم كه دکتر مصدق با بیان این مطلب که «آزادی ملت ایران را نمی توان مورد معامله قرار داد» تاكيد كرد که به هیچ وجه حاضر نيست بر سر منافع اقتصادی کشورش معامله كند. در واقع او با این حرف، تکلیف خود و ملتش را با دولت انگستان روشن ساخت!
این سفر یا بهتر بگوییم این ماموریت سیاسی و پیروزی قاطع برخاسته از آن، مقطعی حساس و تاریخی از تحولات چشمگیر معاصر ایران بوده است. يك پیروزی افتخارآمیز كه نشانه صلابت و استواری شخصیتی است که در شرایطي دشوار، در مقام رویارویی با امپراتوری برآمد که بسیاری از ملت ها را تا آن هنگام، زیر یوغ استعمار خود داشت؛ مواجهه اي پیروزمندانه، همراه با پشتوانه نیرومند مردمی كه به یک آرمان تاریخی بزرگ تبدیل شد و بسياري از جنبش های آزادیبخش در ديگر كشورهاي جهان سوم آن را الگوي خود قرار دادند.
اما کتاب "42 روز با دكتر مصدق" مشتمل بر خاطرات و یادداشت های کوتاهی است که نويسنده از سفر رهبر ملي شدن نفت و هیات همراه ثبت كرده و در نوع خود جالب و براي محققان و پژوهشگران تاريخ معاصر قابل استفاده است. براي مثال بیان برخی خاطرات از اقامت دکتر مصدق در سازمان ملل و نظرات ارایه شده از سوي اعضاي هيات ديپلماتيك ايران در مذاكرات، همين طور بحث هايي كه ميان آنها رخ مي داد، از جمله اين موارد است.
از اينها گذشته اسنادی در ارتباط با این سفر سیاسی، سخنرانی ها، مصاحبه ها، اظهار نظرها و توضیحات دکتر مصدق در مورد ملی کردن صنعت نفت، همچنین یادداشت های منتشر نشده از غلامحسین مصدق (فرزند ارشد دکتر مصدق) از جمله ضمائم كتاب است. در بخشي از اين يادداشت ها، فرزند مصدق در نامه اي خطاب به مولف، ماجرای حمله اوباش به منزل مصدق را در جریان کودتای بیست و هشتم مرداد 1332 همراه با جزییات شرح داده است.
کتاب همچنين به مقدمات سفر دكتر مصدق به قاهره كه در مدت اقامت در آمريكا بنا به درخواست مقامات مصری، فراهم شد اشاره دارد. دکتر مصدق به اين دعوت پاسخ مثبت داد. اين در شرايطي بود كه مصر بر سر مسئله كانال سوئز با انگلستان درگير بود. در كتاب به نقل از مصدق نقل شده است كه حضور ما در کنار مردم مصر در چنین شرایطی بسیار حیاتی بود و خوشحالم که توانستم چنين اقدامی را بجا آورم.
شايان ذكر است كه نورالدین کیا هنگام سفر مصدق به نیویورک از طرف دکتر اردلان رئیس هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل، مسئول «سامان بخشی» به امور دفتری ایشان و گروه همراه وی در مدت 42 روز توقف آنها در آمریکا بوده است و همين مسئله بر سنديت كتاب به عنوان روايتي از يك شاهد دست اول مي افزايد. اما علاه بر اينها، تعداد 25 برگ سند ارزشمد و نزدیک به 20 عکس تاریخی در كتاب آمده كه می تواند برای پژوهشگران در عرصه سیاست و تاریخ معاصر ايران، قابل توجه باشد.
البته برخي از اين اسناد شايد صرفا از جنبه ثبت در تاريخ اهميت داشته باشند و اطلاعات مهم و معني داري را ارائه نكنند، مانندکارت شناسایی دکتر مصدق براي ورود به سالن سخنرانی در سازمان ملل يا حتی شماره اتاق هتل یا اقامتگاه برخی از اعضاي هیات همراه. شاید از برخي جنبه ها، این گونه اطلاعات، مفید باشد.
سفر دکتر مصدق در مهرماه 1330 (برابر با اکتبر 1951 میلادی) به سازمان ملل در نیویورک و مذاکرات نسبتا طولانی او در مورد مسایل نفت با مقامات آمریکایی، موضوع اصلي كتاب "42 روز با دكتر مصدق" را تشكيل مي دهد. آمريكايي ها در آن زمان، عملا به عنوان «رابط» ايران با انگلیسی ها عمل می کردند.
حضور مقتدرانه مصدق در شورای امنیت سازمان ملل متحد و سخنرانی هایی او در مقام پاسخگویی به شکایات حقوقی انگلیس، كشوري که مدعی بودند ایران به صورت یک طرفه قرارداد شرکت سابق نفت را ملغا کرده و حاضر به پرداخت غرامت نیست، جای کوچک ترین شبهه و تردیدی در پایمردی مصدق برای استیفای حقوق ملت ایران، باقی نگذاشت.
در كتاب مي خوانيم كه دکتر مصدق با بیان این مطلب که «آزادی ملت ایران را نمی توان مورد معامله قرار داد» تاكيد كرد که به هیچ وجه حاضر نيست بر سر منافع اقتصادی کشورش معامله كند. در واقع او با این حرف، تکلیف خود و ملتش را با دولت انگستان روشن ساخت!
این سفر یا بهتر بگوییم این ماموریت سیاسی و پیروزی قاطع برخاسته از آن، مقطعی حساس و تاریخی از تحولات چشمگیر معاصر ایران بوده است. يك پیروزی افتخارآمیز كه نشانه صلابت و استواری شخصیتی است که در شرایطي دشوار، در مقام رویارویی با امپراتوری برآمد که بسیاری از ملت ها را تا آن هنگام، زیر یوغ استعمار خود داشت؛ مواجهه اي پیروزمندانه، همراه با پشتوانه نیرومند مردمی كه به یک آرمان تاریخی بزرگ تبدیل شد و بسياري از جنبش های آزادیبخش در ديگر كشورهاي جهان سوم آن را الگوي خود قرار دادند.
اما کتاب "42 روز با دكتر مصدق" مشتمل بر خاطرات و یادداشت های کوتاهی است که نويسنده از سفر رهبر ملي شدن نفت و هیات همراه ثبت كرده و در نوع خود جالب و براي محققان و پژوهشگران تاريخ معاصر قابل استفاده است. براي مثال بیان برخی خاطرات از اقامت دکتر مصدق در سازمان ملل و نظرات ارایه شده از سوي اعضاي هيات ديپلماتيك ايران در مذاكرات، همين طور بحث هايي كه ميان آنها رخ مي داد، از جمله اين موارد است.
از اينها گذشته اسنادی در ارتباط با این سفر سیاسی، سخنرانی ها، مصاحبه ها، اظهار نظرها و توضیحات دکتر مصدق در مورد ملی کردن صنعت نفت، همچنین یادداشت های منتشر نشده از غلامحسین مصدق (فرزند ارشد دکتر مصدق) از جمله ضمائم كتاب است. در بخشي از اين يادداشت ها، فرزند مصدق در نامه اي خطاب به مولف، ماجرای حمله اوباش به منزل مصدق را در جریان کودتای بیست و هشتم مرداد 1332 همراه با جزییات شرح داده است.
کتاب همچنين به مقدمات سفر دكتر مصدق به قاهره كه در مدت اقامت در آمريكا بنا به درخواست مقامات مصری، فراهم شد اشاره دارد. دکتر مصدق به اين دعوت پاسخ مثبت داد. اين در شرايطي بود كه مصر بر سر مسئله كانال سوئز با انگلستان درگير بود. در كتاب به نقل از مصدق نقل شده است كه حضور ما در کنار مردم مصر در چنین شرایطی بسیار حیاتی بود و خوشحالم که توانستم چنين اقدامی را بجا آورم.
شايان ذكر است كه نورالدین کیا هنگام سفر مصدق به نیویورک از طرف دکتر اردلان رئیس هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل، مسئول «سامان بخشی» به امور دفتری ایشان و گروه همراه وی در مدت 42 روز توقف آنها در آمریکا بوده است و همين مسئله بر سنديت كتاب به عنوان روايتي از يك شاهد دست اول مي افزايد. اما علاه بر اينها، تعداد 25 برگ سند ارزشمد و نزدیک به 20 عکس تاریخی در كتاب آمده كه می تواند برای پژوهشگران در عرصه سیاست و تاریخ معاصر ايران، قابل توجه باشد.
البته برخي از اين اسناد شايد صرفا از جنبه ثبت در تاريخ اهميت داشته باشند و اطلاعات مهم و معني داري را ارائه نكنند، مانندکارت شناسایی دکتر مصدق براي ورود به سالن سخنرانی در سازمان ملل يا حتی شماره اتاق هتل یا اقامتگاه برخی از اعضاي هیات همراه. شاید از برخي جنبه ها، این گونه اطلاعات، مفید باشد.
