یاد گذشته و اندیشه آینده در تاریخ ایران و صنعت نفت ایران

به گزارش نفت ما ، کتاب "یاد گذشته و اندیشه آینده در تاریخ ایران و صنعت نفت ایران"مجموعه‌ای از مقالات محمدعلی موحد مورخ و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ است که در ۲۵۰ صفحه در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است. تسلط موحد بر مسائل حقوقی و تاریخی نفت، آثارش را برجسته کرده است و‌ کتاب چهار جلدی خواب آشفته نفت نشان‌دهنده تجربه و تسلط او بر این حوزه است.

مقاله «کسروی و تاریخ مشروطه او» اولین مقاله از ۱۰ مقاله نویسنده در کتاب است. وی به جنبه‌های گوناگون شخصیت احمد کسروی پرداخته و تامل و تحقیق او را در زمینه پژوهش‌های تاریخی نقد و داوری می‌کند، اما «تاریخ مشروطه» او را از نظر علمی قابل قیاس با دیگر پژوهش‌های تاریخی کسروی نمی‌داند و اعتبار کمتری برای آن قائل است.

«ناگفته‌هایی از ماجرای یکصد ساله نفت» و «چرا برتراند راسل اوقاتش از دست مصدق تلخ بود؟» از دیگر مقالات این کتاب با محوريت نفت است. راسل فیلسوف انگلیسی در دو جا از کتاب خاطراتش، به ایران اشاره می‌کند. یکی زمانی که ناصرالدین شاه به انگلستان می‌رود و دیگری اشاره راسل به تلاش مصدق برای ملی کردن صنعت نفت ایران است. این دو مورد دستاویزی است تا موحد در مقاله خود به نگرش کلی انگلیسی‌ها درباره ماجرای ملی شدن نفت ایران بپردازد.

 دو مقاله پایانی این کتاب «غبارانگیزی‌های تازه در روایت کودتای ۲۸ مرداد» و «از پشت پرده مذاکرات نفت» مسائل صنعت نفت ایران را مورد بررسی قرار داده است.

محمدعلی موحد (زادهٔ ۱۳۰۲، تبریز) عرفان‌پژوه، تاریخ‌نگار و حقوق‌دان، و عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که تحصیل را در مدارس تدین و اتحاد نو تبریز آغاز کرد و در سال ۱۳۱۹، پس از اخذ دیپلم متوسطه در رشتهٔ ادبی، به تهران آمد. اما به‌واسطهٔ فوت پدر (در سال ۱۳۱۷) به تبریز بازگشت و سرپرستی خانواده را برعهده گرفت و به مدت ده سال در تبریز و تهران اقامت گزید.

وی در طول زندگی خویش همواره مشغول تحقیق، تألیف و ترجمه بوده و آثار شاخصی در حوزه فرهنگ از خود به یادگار گذاشته‌است که بی‌شک مهم‌ترین آن‌ها تحقیق در متون عرفانی، به‌ویژه چاپ انتقادی مقالات شمس تبریزی است. کتاب ارج‌نامهٔ محمدعلی موحد به نام با قافلهٔ شوق، دربرگیرندهٔ مجموعه‌ مقالاتی از دوستان، همکاران و شاگردان وی دربارهٔ زندگی و آثار موحد، در دانشگاه تبریز توسط محمد طاهری خسروشاهی، از محققان حوزهٔ ادبیات فارسی در آذربایجان، تدوین و منتشر شده‌است. موحد از جمله عرفان پژوهانی است که مدفون بودن شمس تبریزی در خوی را به دلیل وجود مقبره‌ای با یک مناره در خارج از شهر خوی که از آغاز سدهٔ پانزدهم میلادی به «منارهٔ شمس تبریزی» معروف بوده، معتبر می‌داند.

البته در صنعت نفت، موحد را به خاطر کتابهایی در زمینه مسایل تاریخی و حقوقی نفت می‌شناسند و دو کتاب «درس‌هایی از داوری‌های نفتی» و «نفت ما و مسائل حقوقی آن» به عنوان کتاب درسی در دوره کارشناسی ارشد حقوق تجارت به عنوان منبع درسی معرفی شده‌است. محمدعلی موحد نخستین بار مسایل حقوقی نفت را وارد متون درسی دانشگاه کرد. در پژوهش‌های تاریخی نیز دکتر موحد با کتاب چهارگانه "خواب آشفته نفت" اثری مهم و ماندگار را از خود بجای گذاشته‌است.